سران تاجیکستان و قرقیزستان پس از سال‌ها تنش و درگیری‌های مرزی، در جریان دیداری رسمی برای حل‌وفصل اختلافات و تقویت روابط دوستانه، به توافقی تاریخی دست یافتند. این توافق که بین امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، و سادیر جباروف، رئیس‌جمهوری قرقیزستان، امضا شد، به دهه‌ها اختلاف ارضی میان دو کشور پایان داد.

در این دیدار که در قرقیزستان انجام شد، سران دو کشور در زمینه تحکیم روابط حسن همجواری و همکاری دوجانبه بیانیه‌ای مشترک صادر و بر تعهد خود به اصول حقوق بین‌الملل، حسن همجواری و تقویت همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تاکید کردند.

بر اساس این بیانیه مشترک که در وب‌سایت ریاست‌جمهوری تاجیکستان منتشر شد، یکی از مهم‌ترین بخش‌های این موافقت‌نامه، امضای قرارداد تعیین مرزهای رسمی میان تاجیکستان و قرقیزستان است که دو کشور آن را « توافقی تاریخی» توصیف کرده‌اند. در این بیانیه تصریح شده است که مرزهای مشترک دو کشور به‌عنوان «مرز دوستی ابدی» باقی خواهد ماند.

مرز تاجیکستان و قرقیزستان به مدت بیش از یک دهه، پرتنش‌ترین منطقه در آسیای مرکزی بود. این درگیری‌ها به‌ویژه در دره فرغانه که پرجمعیت‌تر از بخش‌های شرقی و کوهستانی مرز است، شدت بیشتری داشت. تا سال ۲۰۱۱، حدود ۵۲۰ کیلومتر از مرز تعیین تکلیف شد، اما اختلاف سر ۴۸۷ کیلومتر باقی‌مانده که شامل راه‌ها و کانال‌های مشترک بود، به خصومت‌ها دامن زد.

درگیری‌های مرزی از سال ۲۰۱۳ ابتدا با زدوخوردهای محلی آغاز شد، اما در سال ۲۰۱۴ به تبادل آتش میان نیروهای مرزی دو کشور کشیده شد. استفاده از سلاح‌های سنگین از جمله خمپاره و نارنجک، موجب افزایش تلفات شد. این وضعیت در سال‌های بعد وخیم‌تر شد و درگیری‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به جنگی تمام‌عیار میان نیروهای دو کشور تبدیل شد.

تحکیم همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی

سران تاجیکستان و قرقیزستان ضمن تاکید بر ضرورت گسترش همکاری‌های اقتصادی، توافق کردند که حجم مبادلات تجاری میان دو کشور افزایش یابد. از جمله تصمیم‌های اتخاذ شده، تبدیل کمیسیون بین دولتی همکاری‌های دوجانبه به یک شورای عالی بین دولتی بود که ریاست آن بر عهده نخست‌وزیران دو کشور خواهد بود.

در این نشست، بر لزوم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و بهبود مسیرهای ترانزیتی میان دو کشور و سایر کشورهای منطقه هم پرداخته شد. دو طرف ضمن استقبال از امضای توافق‌نامه‌ای درباره ساخت و بهره‌برداری از جاده‌های بین‌المللی، بر اهمیت بهبود و تسهیل ترانزیت چندوجهی میان تاجیکستان و قرقیزستان تاکید کردند.

یکی از محورهای مهم این توافق همکاری در حوزه منابع آبی و انرژی بود. سران دو کشور بر اهمیت توسعه پروژه‌های برق‌آبی به‌عنوان منابع انرژی پاک تاکید کردند و تصمیم گرفتند کمیسیون مشترکی در زمینه مدیریت آب تشکیل دهند. همچنین توافق شد که پروژه انتقال و تجارت برق کاسا۱۰۰۰ که آسیای مرکزی را به آسیای جنوبی متصل می‌کند، با سرعت بیشتری اجرایی شود.

حمایت از گروه‌‌های قومی و همکاری‌های فرهنگی

در بخش دیگری از بیانیه مشترک، بر لزوم حمایت از حقوق «اقلیت‌های قومی تاجیک در قرقیزستان و قرقیزها در تاجیکستان» تاکید شد و دو طرف متعهد شدند شرایط لازم را برای حفظ و توسعه فرهنگ و زبان این اقوام فراهم کنند.

همچنین توافق شد که همکاری‌های فرهنگی، علمی، ورزشی و گردشگری میان دو کشور گسترش یابد و تبادل هیئت‌های علمی، رسانه‌ای و هنری افزایش پیدا کند.

سران تاجیکستان و قرقیزستان بر همکاری نزدیک در زمینه مبارزه با تهدیدات امنیتی از جمله تروریسم، افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر و جرائم سازمان‌یافته فراملی تاکید کردند. به همین منظور، توافق شد که هماهنگی میان نهادهای امنیتی دو کشور افزایش یابد. دو طرف اعلام کردند که به همکاری‌های دیپلماتیک در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله سازمان ملل، سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سازمان پیمان امنیت جمعی ادامه خواهند داد.

علاوه بر این، تاجیکستان و قرقیزستان تاکید کردند که گفتگوهای سیاسی میان دو کشور در سطوح مختلف ادامه خواهد یافت تا روند صلح و همکاری‌های دوجانبه تقویت شود.

با این حال، گام نهایی جلب اعتماد ساکنان مرزی است که سال‌ها درگیر تنش و درگیری بوده‌اند. پارلمان‌های دو کشور باید این توافق را تصویب کنند و قرار است رهبران تاجیکستان و قرقیزستان در نشست ۳۱ مارس با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، درباره توسعه مشترک در دره فرغانه گفتگو کنند.